Шрифт:
Закладка:
28
Дюби Ж. Трехчастная модель, или Представления средневекового общества о себе самом / Пер. Ю.А. Гинзбург. М., 2000. С. 23–26, 51, 61–62, 88, 104–105.
29
«В "Поликратике" впервые систематически излагается светская идеология власти и социального порядка» (Там же. С. 237). Важно отметить, что трактат Иоанна Солсберийского появился до того, как западноевропейские интеллектуалы открыли для себя «Политику» Аристотеля, переведенную в 1260 г. с греческого на латынь Вильгельмом из Мёрбеке: Dickinson J. The mediaeval conception of kingship and some of its limitations, as developed in the Policraticus of John of Salisbury // Speculum. 1926. Vol. 1 (3). P. 308–337; Евдокимова Л.В. От смысла к форме. Перевод во Франции XIV века: опыт типологии. М., 2011. С. 222–223.
30
"Est ergo, ut eum plerique diffiniunt, princeps potestas publica et in terris quaedam divinae maiestatis imago… Omnis etenim potestas a Domino Deo est, et cum illo fuit semper, et est ante evum. Quod igitur princeps potest, ita a Deo est, ut potestas a Domino non recedat, sed ea utitur per subpositam manum, in omnibus doctrinam faciens clementiae aut iustitiae suae" (loannis Saresberiensis episcopi Carnotensis Policratici. T. 1. P. 235–236).
31
"Dominus etenim servi dominus est. Servit itaque Domino a princeps, dum conservis suis, subditis scilicet sibi, fideliter servit" (Ibid. P. 258).
32
Ibid. T. 1. Р. 250–261; Т. 2. Р. 8–11.
33
"Publicae ergo utilitatis minister et aequitatis servus est princeps, et in eo personam publicam gerit, quod omnium iniurias et dampna sed et crimina omnia aequitate media punit. Virga quoque eius et baculus, adhibita moderatione sapientiae, contractus omnium et errores ad viam reducit aequitatis, ut merito potestati spiritus congratuletur, dicens: Virga tua et baculus tuus ipsa me consolata sunt" (Ibid. T. 1. P. 238). См. также: Канторович Э. Два тела короля. Исследование по средневековой политической теологии / Пер. М.А. Бойцова и А.Ю. Серегиной. М., 2014. С. 171–175, 184, 222, 245.
34
loannis Saresberiensis episcopi Carnotensis Policratici. T. 1. P. 298–307; T. 2. P. 34–37, 77–82.
35
"Inter omnia quae viris solent obesse principibus, nichil perniciosius esse arbitror, quam quod eis fortunae blandientis illecebra aspectum subtrahit veritatis" (Ibid. T. 1. P. 18).
36
"…ut animus multiplici lenociniorum fraude captus, quadam alienatione sui ab interiore bono deficiens per exteriora mendacia variis concupiscentiis evagetur… Quo specie sui clarescit amplius, eo stupentibus oculis densiorem infundit caliginem. Invalescentibus ergo tenebris veritas evanescit, et virtutum radice succisa seges germinat vitiorum, lumen rationis extinguitur, et totus homo casu miserabili fertur in praeceps. Sic rationalis creatura brutescit, sic imago creatoris quadam morum similitudine deformatur in bestiam" (Ibid. P. 18–19).
37
"Quid eo bestialius, qui omisso officio, de media nocte surgit, ut sagacitate canum, venatorum industria, studio commilitonum, servulorum fretus obsequio, temporis et famae iactura, rerum laborisque dispendio, de nocte ad noctem pugnet ad bestias?" (Ibid. P. 19).
38
"Nonne tibi videtur aleator ineptus, qui thessararum non tam vivit quam perit ex gratia, et omnem iactum sortis suae praesulem facit? Estne ars accommoda rationi, cuius quanto quisque studentior, tanto erit exstudiosior?" (Ibid. P. 35).
39
Музыка, по мнению автора «Поликратика», ссылавшегося здесь на авторитет как отцов Церкви, так и Библии, должна была исполняться только во славу Господа: "Ad mores itaque instruendos et animos exultatione virtutis traiciendos in cultum Domini, non modo concentum hominum sed et instrumentorum modos censuerunt sancti patres Domino applicandos, cum templi reverentiam dilatarent… Quod si illos nondum audisti, regem audias exultantem, qui te regni et exultationis suae vult esse participem. Ait enim: Sumite psalmum, date tympanum, psalterium iocundum cum cithara. Ad quid, inquis? Ut laudetis Dominum in tympano et choro, in cordis et organo. Hic est enim usus musicae aut solus aut praecipuus" (Ibid. P. 41).
40
Ibid. P. 46–49.
41
"Nam de histrionibus et mimis, scurris et meretricibus, lenonibus et huiusmodi prodigiis hominum, quae principem potius oportet exterminare quam fovere, non fuerat in lege mentio facienda; quae quidem omnes abominationes istas non modo a principis aula excludit, sed eliminat a populo Dei" (Ibid. P. 245).
42
"Hinc mimi, salii vel saliares, balatrones, emiliani, gladiatores, palestritae, gignadii, praestigiatores, malefici quoque multi, et tota ioculatorum scena procedit. Quorum adeo error invaluit, ut a praeclaris domibus non arceantur, etiam illi qui obscenis partibus corporis oculis omnium eam ingerunt turpitudinem, quam erubescat videre vel cinicus" (Ibid. P. 47–48).
43
"Et quidem magi sunt et ob magnitudinem maleficiorum sic appellantur" (Ibid. P. 49).
44
"Eos autem qui nocentiora praestigia artesque magicas et varias species mathematicae reprobatae exercent, iam pridem sancti patres ab aula iusserunt, eo quod omnia haec artificia vel potius maleficia ex pestifera quadam familiaritate demonum et hominum noverint profluxisse" (Ibid.).
45
Исключение в «Поликратике» делалось лишь для Божественных знамений и природных явлений, которые также, по мысли автора, происходили от Господа: Ibid. Р. 68–70.
46
"Infidelium regum percurre seriem, Ieroboam Acab Iezabel Nabugodonosor Sennacherib et alii quorum errores non sufficio enarrare, quid lucrati sunt in vatibus suis, qui videbant eis falsa et stulta, nec aperiebant iniquitatem eorum, ut eos ad penitentiam
