282

Битва под Ченстоховой или под Ченстоховским монастырем. Битва была между королевскими войсками и сторонниками магната Любомирского, объявившего рокош шляхты против короля. Рокошане победили, заставив короля отказаться от своих планов расширить свою власть. – Примеч. О. А. Курбатова.

283

Awizy z działań wojennych doby rokoszu Jerzego Lubomirskiego od 31 sierpnia 1665 do 30 września 1665 r., w: Z dziejуw «tańca gonionego» po Rzeczypospolitej doby rokoszu Jerzego Sebastiana Lubomirskiego ‎z 1665 roku / oprac. M. Nagielski. SiMdHW. Białystok, 2007. T. 44. S. 119.

284

Leszczyński S. Potrzeba z Szeremetem. S. 91.‎

285

Fredro A. M. Nowe Uważenia Porządku Woiennego, Względem Artykułow dawnych Woyskowych Seymem niekiedy Roku Pańskiego MDCIX. zatwierdzonych. To jest. W iakim porzadku Zołnierz, a zatym Woysko ma bydz zatrzymane? bez czego, po te czasy, nie dostawało sieła // Zwierzyniec Ieidnorozcow Z Przydбtkiem, Rożnych Mow, Seymowych, Listow, Pism y Dyskursow, tбk Polskich, iбko y Łácińskich przez Franciszka Glinke Zebrбny y Ogłoszony. Lwуw, 1670. S. 286; H. A. Lubomirski. Ordynacja hetmańska oraz i informacyja wszystkim komendantom, pułkownikom, rotmistrzom, porucznikom, chorążym, namiestnikom i całemu rycerstwu, jaki porządek trzymać mają idąc do szyku przeciwko nieprzyjacielowi i w polowej formalnej bitwie // Ordynacja hetmańska dotycząca taktyki wojsk polskich z początku XVIII-tego wieku / oprac. J. Wojtasik, SiMdHW. T. 6.1. Warszawa, 1960. S. 291; Dunin Karwicki S. De Ordinanda Republica (O potrzebie urządzenia Rzeczypospolitej albo o naprawie defektуw w stanie Rzeczypospolitej Polskiej) // Dzieła polityczne z początku XVIII wieku. Materiały Komisji Historycznej PAN w Krakowie. № 32 / oprac.: A. Przyboś, K. Przyboś. Wrocław, 1992. S. 157.

286

Kampenhausen J. J. Chwała i Apologia Kopiy y Pik cum refutatione niektorych Zarzutow, przeciwko nim. ‎Kalisz, 1737. S. 67.‎

287

Бандолет – это короткий карабин всадника, он носился как карабин на плечевом ремне – бандалере или панталере. Отсюда и название – по перевязи. – Примеч. О. А. Курбатова.

288

Gosiewski J. F. Regestr ruchomości. S. 197.

289

BJ. № 171. S. 133. В своей публикации работы Сарницкого Марек Ференц неверно интерпретирует слово «żiłami» как «żelami» (см.: Sarnicki S. Księgi hetmańskie. S. 215).

290

Перевел Эрнст Ковальчик. В оригинале: «Alcuni Hussari usano l’hasta sola, l’accia et la targa fatta di legno tinace, et di nervi di gran bistia secchi et posti coagulati con cola, la qual и cosм forte da resistere ad ogni gran colpo di lancia et l’adoprano cosм distramente che spezzano (sembra, non sono sicuro) il nemico come se fossero tutti armati.» (Racz B. № 100. K. 60r).

291

Закрытые шлемы были повсеместно распространены в XVI веке. Еще в 1595 году автор «Дела о Приключении старого солдата 1595 года от Рождества Господня» считал закрытый шлем типичной защитой головы гусара (см.: Rosprawa Przygody starego zołnierza Roku Pańskiego 1595 uczyniona. Krakуw, 1595. S. DI).

292

Sikora R. Husaria pod Wiedniem. S. 123–128.

293

Более подробно о качестве доспехов, используемых гусарами, см.: Sikora R. Husaria w walce. Warszawa, 2015. S. 39–52.

294

Воронение было техникой комбинированной. Сначала на предмете делалось выпуклое вытравливание (смотри следующее замечание), после чего вытравленное место заполнялось кусочками золота.

295

Травление означало вытравливание кислотой фона вокруг орнамента, в результате чего орнамент выступал над фоном, которое для контраста можно было, например, почернить.

296

Inwentarz rzeczy wszystkich. Archiwum Państwowe w Przemyślu, Archiwum Zamku Leskiego Krasickich. Sygn. 56/158/0/105. S. 19.

297

Sikora R. Husaria pod Wiedniem. S. 134.

298

Rudomina J. Diariusz prawdziwy expediciey Korony Polskiej y Wielkiego Xięstwa Litewsk. przeciw Osmanowi cesarzowi tureckiemu w roku 1621 pod Chocimem w Wołoszech fortunnie odprawioney. Fridrych Warzachtig nawarczyk zoldath ubogi będąc przytomny opisał [br. m., dr.]. 1640. S. 61.

299

Марианское Братство – это католическое общественно-религиозное объединение почитателей Святой Марии. Sikora R. Husaria pod Wiedniem. S. 137, 138.

300

Ibidem.

301

Naruszewicz A. S. Dyjarjusz podróży Jego Krуlewskiej Mości na sejm grodzieński / wyd. M. Bober-Jankowska. Warszawa, 2008. S. 62, 63.

302

Paweł S. Z pod Kojdanowa de data 2 Julii rano 1660. Wiadomość od Jmci P. Sapiehy Hetmana WXLitt (BJ. № 5. S. 747).

303

Leszczyński S. Potrzeba z Szeremetem. S. 90.

304

Bogu chwała po zniesieniu Husseim Basze hetmana tureckiego pod Chocimiem, anno 1673, die Novembris // W. Kochowski, Wespasiana z Kochowa Kochowskiego Nieproznviące Proznowanie Oyczystym Rymem Na Lyrica y Epigrammata Polskie rozdzielone y wydane W Krakowie W Drukarni, y Sumptem Woyciecha Goreckiego, Sław: Akad: Krak: Typographa. R. P. 1674 dnia 6. Octobra. Krakуw, 1674. S. 306): «Однако натыкаются на готовую к битве гусарию, / Которая их и по пять человек берет на копье».

305

Более подробно об этой кавалерийской атаке см.: Sikora R. Niezwykłe bitwy. S. 69–85.

306

Rudomina J. Diariusz prawdziwy expediciey. S. 60.

307

Kampenhausen J. J. Chwała i Apologia Kopiy. S. 86.

308

Ibid. S. 84.

309

Kampenhausen J. J. Chwała i Apologia Kopiy. S. 87.

310

Władysław IV Waza do Janusza Radziwiłła. Warszawa. 17 czerwca 1637 r. (цит. по: Kotłubaj E. Życie Janusza Radziwiłła. Wilno-Witebsk, 1859. S. 332).

311

Kitowicz J. Opis obyczajуw. S. 166, 167.

312

Znamierowski A. Stworzony do chwały. Bydgoszcz, 1995. S. 203.

313

Ibidem.