trans ‘за’, ‘через’, ‘по ту сторону’; super ‘над’; kontraǔ ‘против’, ‘о’: trans la maro ‘за морем’; transformi ‘преобразовать’, ‘превратить’, ‘трансформировать’; Vi superis vin mem ‘Вы превзошли самого себя’; superi la koston ‘превысить стоимость’; supersekreta; supermoda; supera kurso de Esperanto ‘высшие курсы эсперанто’; Metu super vin cent instruistojn, sed ili estos senfortaj, se vi ne povas mem devigi vin (V. A. Suĥomlinskij); Tiu, kiu ne estas kontraǔ ni, estas por ni; kontraǔrevolucio; kontraǔatako.

Для выражения различных (локативных, временных, субъектно-объектных) отношений употребляются составные предлоги: ekde, pere de, dank' al, de sur и др.: ekde septembro ‘(начиная) с сентября’; ekscii pere de amiko узнать через (с помощью) друга; La tempo estas la plej malkara kaj samtempe la plej kara el tio, kion ni havas, ĉar dank' al ĝi ni ricevas ĉion (J. Rainis/Rajnis) Время – это самое дешёвое и одновременно самое дорогое из того, что у нас есть, ибо благодаря ему мы получаем всё; De sur alta loko oni vidas malproksimen ‘С высокого места видно далеко’; Foriru de antaǔ miaj okuloj! ‘Уйди с моих глаз!’

Словообразование

9-6. Суффикс -ad- образует слова, обозначающие действие; при корнях, которые сами обозначают действие, указывает на его повторность, продолжительность или многократность: afiŝado ‘афиширование’; planado ‘планирование’; centro de informado kaj dokumentado ‘центр информации и документации’; veturi ‘ехать’ – veturo ‘поездка’; veturadi ‘ездить’ – veturado ‘езда’; resti ‘оставаться’ – restado ‘пребывание’; Legado – jen la plej bona lernado (A. S. Puŝkin); ade ‘постоянно’, ‘неуклонно’, все (время)‘; adi ’продолжать.

9-7. Суффикс -aĵ- образует слова, обозначающие конкретный предмет с определённым признаком или свойством, вещь из определённого материала: aĉetaĵo ‘покупка’, ‘купленная вещь’; ĥemiaĵo ‘химикат’; trinkaĵo ‘напиток’; aĵo ‘вещь’, ‘предмет’; Por mi ne estas novaĵo, ke al vi pli plaĉas la nova aĵo Для меня не новость, что тебе больше нравится эта новая вещь‘; Esperantaĵo ’то, что относится к эсперанто (литература, символика и т. п.)‘; litaĵoj ’постельные принадлежности.

9-8. Приставка eks- означает «бывший»: eksĉampiono ‘экс-чемпион’; eksmoda ‘вышедший из моды’; eksigi уволить в отставку‘, ’исключить‘; eksiĝi ’уволиться‘, ’уйти в отставку‘, ’сложить полномочия; Eksamiko iĝas malamiko ‘Бывший друг становится врагом’.

Словоупотребление

9-9. При помощи вопросительного слова kiu спрашивают о чём-то, выбранном из определённого количества; при помощи слова kia спрашивают о свойстве: Kiun gazeton vi legas? – Mi legas la gazeton «Juna amiko»; Kian gazeton vi legas? – Interesan; Kiu tago estis hieraǔ? – Merkredo; Kia tago? – Varma.

9-10. Названия месяцев: januaro, februaro, marto, aprilo, majo, junio, julio, aǔgusto, septembro, oktobro, novembro, decembro. Перед названиями месяцев артикль не употребляется.

9-11. При обозначении дат употребляются артикль и винительный падеж: Mi venos la sepan (tagon) de marto Я приду седьмого марта; Tio okazis la 13-an de majo. Пример употребления даты в начале письма: la 29-an de decembro 1987.

9-12. ‘Если … то’ se … (do): Se vi faradis, sed ne finis, (do) vi faris nenion Если ты делал, но не кончил, то ты не сделал ничего.

9-13. В разговорной речи вместо ĝis (la) revido! иногда употребляются сокращённые формы: ĝis la!, ĝis re!, ĝis!, mi ĝisas vin.

Libertempo

— Kie vi libertempis la pasintan someron?

— Ĉe la Nigra maro, apud Odeso. Mi estis tie fine de julio kaj komence de aǔgusto.

— Ĉu en iu ripozdomo?

— Tute ne. En turista tendaro. Nenie oni povas trovi tiajn belaĵojn – oni ĵetas rigardon ĉien, kaj ĉie estas vidata la senfina lazura maro kaj ŝipetoj, moviĝantaj trans la horizonton.

— Ĉu la vetero estis bona?

— Bonega! De eklumo ĝis mallumo mi naĝadis. La akvo ŝajnis komence malvarmeta, sed iom post iom oni alkutimiĝas kaj eĉ ne volas elakviĝi. La sablo estas varmega, super la kapo lumas la suno. Mi kuŝas sursable kun fermitaj okuloj. Tra la silento estas aǔdata en la oreloj nur la maro, kiu batas kontraǔ la bordon.

— Kiom da tempo vi pasigis tie?

— Tri plenajn semajnojn. La tagoj sekvadis unu post la alia, mi forgesadis ilin kalkuli kaj foje mi kun miro rimarkis, ke mia tempo preskaǔ finiĝis. Kion fari! Restis nur aĉeti diversajn nigramarajn memoraĵojn. Ekde la dek-naǔa de aǔgusto mi jam estis en la laborejo. Verŝajne, ankaǔ vi bone ripozis, ĉu ne?

— Ne tro bone.

— Kial do? Kio okazis al vi?

— La kuracisto tiam trovis, ke mia koro estas iom malsana. Necesis aĉeti vojaĝkarton en sanatorion. Tie mi estis bone kuracata, trinkis kuracilojn. Dank' al tio mi, tamen, rapide resaniĝis.

— Sekve, ankaǔ via somera vojaĝo estis sukcesa?

— Entute jes. Kiel vi vidas, ĉio pasis sukcese. Nun mi denove turismas. La venontan sabaton ni eksterurbiĝos por rigardi ĉevalkuradon. Ĉu ankaǔ vi volus veturi kun ni?

— Jen bona ideo! Dankon, ke vi diris al mi pri tio! Povas esti, sed dume mi ne scias, ĉu mi veturos. Se vendrede ni intervidiĝos, do ni priparolos tion. Aǔ mi sciigos pere de Andreo.

— Decidite! Nu, fartu bone! Saluton al miaj eksaj kunlaborantoj!

— Ĝis!

Задания

9.1. Что означают следующие слова?

Ekpensi; verdeta; gefiloj; arbaristoj; silentulo; kontraǔulo; ĉirkaǔmonda; kontrolado; memkontrolo; nepripensita; senmove; supera; malluma; eksedziĝo; informejo; pedagogino; trograndigi; interbatiĝi; duonplena; reskribi; alilingva; antaǔiri; apudborda; ĉiufoje; iufoje; multfoje; kelkfoje; alkutimigi; dekutimiĝi; kunvojaĝanto; samstratanoj; brosado; okazintaĵo; neloĝata; tenilo; malgravaĵo; almanĝaĵo; eksteraĵo; enkapigi; peranto; plia; postrestaĵo; sunsubiro; surscenigi; ĉemaro; tromanĝi; transloki; transkapiĝi; plenmano;