433

Unger, Dutch shipbuilding, 26 – 40.

434

Unger, Dutch shipbuilding, 7, 60 – 62.

435

Van Royen, Zeevarenden, 14 – 15, Knoppers, ‘Vaart in Europa’, 226 – 227, Gaastra, Geschiedenis VOC, 118, De Vries and Van der Woude, First modern economy, 297.

436

Bruijn, Dutch Navy, 73 – 74, 96, 101 – 102. Сравни: Glete, Navies and nations, II, 639 – 640.

437

Van Braam, ‘Zaandamse scheepsbouw’, 42 – 46, Lesger, Hoorn, 39, 159, Van Kampen, Rotterdamse scheepsbouw, 104 – 115.

438

Van Braam, ‘Zaandamse scheepsbouw’, 42, Van Kampen, Rotterdamse scheepsbouw, 118 – 119.

439

Bruijn, Gaastra and Schoffer (eds.), Dutch-Asiatic shipping, 32 – 33.

440

Unger, Dutch shipbuilding, 41, 45 – 52, 56.

441

Van Kampen, Rotterdamse scheepsbouw, 49 – 50, 200, Unger, Dutch shipbuilding, 7, 60 – 62.

442

Hoving (ed.), Nicolaes Witsen’s Scheeps-bouw-konst, 11 – 14, 28 – 31, Hoving and Lemmers, In tekening gebracht, 21 – 23, 50, 52 – 53.

443

Hoving and Lemmers, In tekening gebracht, 102, 184 – 188; порядок проведения такого испытания был изложен в рукописи: Van Zwyndregt. De groote Neederlandsche scheeps bouw op een proportionaale reegel gestelt (1757), которая готовится к печати в Hoving and Lemmers.

444

Hoving and Lemmers, In tekening gebracht, 33 – 52, 59 – 77, 95 – 98.

445

Van Kampen, Rotterdamse scheepsbouw, 200 – 202.

446

Niemeijer, Accijnsbrief, 21.

447

Van Braam, ‘Zaandamse scheepsbouw’, 47, Gaastra, ‘Arbeid Oostenburg’, 73.

448

Unger, ‘Technology and industrial organization’, 60 – 68, Unger, Dutch shipbuilding, 61 – 62, 194, Niemeijer, Accijnsbrief, 54, Van der Woude, Het Noorderkwartier, 320.

449

Unger, Brewing in Holland, 108.

450

Brulez, ‘Zoutinvoer’, 181 – 189, Dekker, Schamele stede, 361 – 362, De Vries and Van der Woude, First modern economy, 269, 273, 419 – 420, Lesger, Hoorn, 39 – 40, 81, 160 – 161, Kaptein en Schotsman, ‘Alkmaar als bakermat’, 213.

451

Nationaal Archief, Stadhouderlijke Secretarie, 579 петиция голландских солеваров 15 October 1748, Collectie Goldberg 45 description salt-works Dordrecht c. 1800, IISH EHB Hs. 417 ms. B. W. Van der Kloot Meyburg ‘lets over de geschiedenis van de zoutindustrie in Nederland’, extr. notulen burgemeesters en raad Goes 5 April 1727, Seetzen, ‘Nachricht von der Mersalz-raffinerie’, 371, Visser, Verkeersindustrieen, 141 – 154, Faber, Drie eeuwen Friesland, 265 – 267.

452

Van Zanden, ‘Economie van Holland’, 594 – 595, Emeis, [4 eeuwen om zeep, 23 – 32.

453

Doorman (ed.), Octrooien, 137 G 165 патент, выданный Даниэлю Ноту 16 februari 1618; see also 18 (H 1), 94 (G 25).

454

Van Dillen (ed.), Bronnen, I, 637 – 638 contract 10 March 1607, II, 150 nr. 270 attestation 21 March 1616, 207 nr. 340 contract 17 November 1616, Doorman (ed.), Octrooien, 134 G 155, патент, выданный Даниэлю Ноту 6 March 1617.

455

Poelwijk, ‘Wet– en regelgeving zeepnijverheid’, 419 – 421, 424 – 426, Van Dillen (ed.), Bronnen, III, 712, nr. 1515 memorandum soap boilers 24 September 1663.

456

Emeis, [4 eeuwen om zeep, 33 – 36, Nationaal Archief, Collectie Fagel nr. 175 петиция мыловаров Holland 1681, Stadhouderlijke Secretarie, 579 петиция мыловаров Holland 1 July 1749; Unger, ‘Energy sources’, 234. В отличие от пивоваров, мыловары в XVII в. не обращались с петициями по поводу разрешения использовать уголь. Амстердамская мыловаренная фирма De Vergulde Hand использовала торф в качестве источника энергии вплоть до, самое меньшее, 1770-х гг.; см.: St. A Amsterdam PA 197 archief Woltman nr. 6 ‘stoock boeck’ 31 December 1699 and 31 December 1700 and nr. 1 journaal f. 87, 217 v, 480.

457

Kernkamp (ed.), Regeeringe van Amsterdam, II, 504, Van Klaveren, ‘Vingerhoed-industrie’, passim.

458

St. A Amsterdam NA 253 f. 41v – 42v interrogation 12 October 1607, Van Dillen (ed.), Bronnen, II, 17 nr. 39 attestation 23 November 1611, Roessingh, ‘Beroep en bedrijf’, 208, Hardonk, R., Koornmullenaers, 189 – 202, Verstegen and Kragten, ‘Veluwse kopermolens’, 174 – 175.

459

Westerman, Geschiedenis, 1 – 27, 33 – 52, Hoppenbrouwers, ‘Over de oorsprong van de oudste ijzergieterij’, passim, ‘De «Olde Hut» te Ulft’, passim.

460

Doorman (ed.), Octrooien, 129 G 137 patent 1 June 1615, 130 G 142 patent 7 November 1615, 147 G 195 patent 23 April 1621, 168 – 169 G 267 patent 2 November 1626, 173 G 282 patent 18 May 1628. Van Dillen (ed.) Bronnen, II, 631 – 632 nr. 1119 notification 27 August 1627, 640 – 641 nr. 1135 declaration 30 November 1627, NHA Haarlem Stadsarchief 1581 – 1795 rood 71 I f. 118 – 120 res. burgemeesters Haarlem 29 April and 2 June 1778.

461

Van Dillen (ed.), Bronnen, II, 499 nr. 873 attestation 3 August 1623, Kernkamp (ed.), Regeeringe van Amsterdam, II, 504.

462

Van Dillen (ed.), Bronnen, II, 512 nr. 899 attestation 21 November 1623, Kernkamp (ed.), Regeeringe van Amsterdam, II, 504.

463

Verstegen and Kragten, ‘Veluwse kopermolens’, 175, Maclean, ‘Koperindustrie’, 40 – 41.

464

Van Klaveren, ‘Vingerhoed-industrie’, 4 – 7, 12 – 13, Uffenbach, Merkwürdige Reisen, III, 697, Doorman (ed.), Octrooien, 185 G 326 patent 27 January 1632.

465

Van Dillen (ed.), Bronnen, II, 17 nr. 39 attestation 23 November 1612, 174 – 176 nr. 320 contract 23 August 1616, cf also III, 99 – 100 nr. 208 contract 17 December 1635 and Doorman