– Шаьш долчуьра меттах ма довла! Куьйгаш хьалалаца! – мохь туьйхира Аюба. ТIаккха шена банках хьаькам хир ву аьлла хетачу, бIаьргех куьзганаш долуш, дика кечвеллачу стагана тIевирзира иза. – Хьо вуй хазанча Копытко?

Зеламхас ша ГIизларера банк йахьа вoгIy аьлла, Вербицкийга йаздина кехат доьшуш, ца вешаш атаманаца цхьаьна дукха вийлинера Копытко. Зеламха ваьхьа кхуза ван! ГIалагIазкхийн маситта станицехула чекх а ваьлла, эскаран йоккха гарнизон лаьттачу ГIизлара! Теркал сехьа ма-велли, цара шен разбойникашца хIаллаквийр вара иза! Теркал сехьавала а кхуьур вацара. Терка чохь бойур бара, пхьидаш санна!

Ткъа хIинца Зеламха цунна хьалха ву. Вербицкий цIахь вац. Соьлжа-ГIалахь йа БуритIахь сакъоьруш Iаш хир ву. Цуьнан гIоьнча Аверьянов мичахь ву а ца хаьа. Иза а хир ву цхьанхьа, мелла тIуртIазваьлла, дIакхетта Iаш. Доцца аьлча, орцане дог дохийла йац Копыткон. Зеламхин кехатах ша мел ца ваьшнехь а, ларлург Дала а ларво аьлла, сейфаш чуьра дерриг а ахча борзанан неIарш йолчу банкан лармаш чу дIакъевлинера цо. ХIинца цунах маслаIат хиллера хазанчина.

– Со ву, – вахьийна, вистхилира иза.

– XIapa Зеламха ву, – Зеламха вовзийтира Аюба. – Мичахь ду хьан ахча? Сейфаш схьайелла!

Куьйгаш дегош, сейфийн неIарш схьайиллира Копыткос. Амма царна чохь кегийра цIестан ахча бен дацара.

– Мичахь ду шун ахча? – цунна тIечевхира Зеламха.

– Кхин дац…

– Ас-м, ахча мичахь ду, хоьттий хьоьга?

– Хьо банк йахьа вогIур ву аьлла, ахь Вербицкийга кехат даийтича, кхерабелла, банкера шайн ахчанаш дIадаьхна наха…

– Аьшпаш буьтту ахь, ахча мичахь ду, дийца! – гай тIе тапча гIортийра цунна Зеламхас.

Стенна дара а, хаац, кхеравелла, макхвелла вегош волу Копытко, цIеххьана хийцавелла, мохь хьекха вуьйлира:

– Дац ахча! Хилча а, ас дуьйцур а дацара, иза мичахь ду! Разбойник! Талорхо! Кхузара дийна дIaгIyp вац хьо!..

Дерриг а цхьана-шина секундехь хилира. Ванах, эсах ваьлла-те хIара йа терг йеана-те хIокхунна аьлла, даг чу иккхира Зеламхина. Хорша йеача санна, вегочу цу оьрсичун бIаьргаш чохь йогуш мостагIаллин цIе гича, ша-шах тапчин лаг озаделира Зеламхе. Копытко, гай лаьцна, боьха цIогIа а хьаькхна, охьавуьйжира…

Арахь, урамашкахь хьере герзаш дийла дуьйлира. Зеламхас ма аьллера накъосташка, кхераме гIуллакх хилахь, шаьш топ кхоьссина хаам бийр бу, герзаш а детташ, йухадовла.

– Шадолу ахча схьаэца чехкка! – ши накъост сихвира Зеламхас. – Чехкка гIалара арадовла деза вай!

Цкъа дагадеара Зеламхина лармаш чохь ахча дуйла хьажа. Амма хIорш сейфаш чуьра ахча галеш чу а доьхкина, арабовлуш, банкана ха деш хилла масех салти схьакхечира. Кхузахь хиллачух салтий кхетта бовлале, уьш байъиний, чевнаш йиний, охьа а эгийна, араиккхира хIара кхоъ.

ХIокху тIаьххьарчу бIешарахь цкъа а тоьпан тата ца хезначу, машаречу, жимачу гIалахь хIаваъ къардеш, герзаш детта долийча, Зеламха дагавеара меттигерчу гарнизонан начальникна полковникна Меркуровна. Цунна а ма гайтинера Вербицкийс ша ГIизларера банк йахьа вогIур ву аьлла, Зеламхас йаздина кехат. ГIалахь хилларг ца хууш, иза воьхна хьийзаш чувеанчу цхьана эпсаро элира, масех бIе разбойникца гIали чу веанчу Зеламхас банк талийна, банкехь ха деш хиллачу салтех байъинарш а, чевнаш хилларш а бу аьлла. Меркуровс сихха орца а аьлла, банке а, Теркан тIай тIе а салтийн ши команда а хьажийна, гIалина уггар гергарчу Александрийски станице орца элира. ТIаккха кхузахь хилларг дуьйцуш, областан начальнике телеграмма йахьийтира цо.

Меркуровн кхайкхамца, шайн атаман коьртехь а волуш вoгIу ах бIе гергга гIалагIазкхи а, пурстоьпан Вариевн стражникаш а дуьхьал нисбелира, хIорш гIали чуьра арабовлуш. ХIун дара, хаац, говраш хаьхкина богIу гIалагIазкхий а, стражникаш а, хIокхарна тIелатар дечу меттана, цхьа а низам доцуш тоьпаш а йетташ, севцира.

– ХьалхатаIа! ТIетоха Делан мостагIашна! – омра дира Зеламхас, шен говрана шед а тухуш.

Зеламхас цхьана куьйга топ, вукху куьйга тапча йеттара дуьхьал а, аьтту, аьрру aгIop а. Говраш марсайаьхна, цунна тIаьхьахаьхкира накъосташа а. Цара оьрсех тардеш, «вуьррей» бохуш, маьхьарий а хьоькхуш, гIалагIазкхашна йукъа тоьпаш йеттара. ГIалагIазкхий а, стражникаш а, хIокхарна маьрша ков дуьтуш, дIасабаьржира.

Зеламха шен накъосташца Теркан тIай тIе сихвелира. Цигахь Меркуровс йахийтина салтийн команда йуйла, ца хаьара цунна. Хьанна моьттура, оцу йоццачу хенахь цига салтий кхочур бу. ХIорш геннахь гучубевлча, стенна делахь а, дIасаида буьйлира салтий, тIаккха цхьацца дуьхьалонашна тIехьа а левчкъина, хIорш къахко санна, тоьпаш, пулемет йетта буьйлира. Амма дIаьндаргаш хIокхарна аьттехьа а ца йогIуш, цхьанхьа охьаоьгура.

ЦIеххьана Теркана дуьхьал хьала а вирзина, хи шуьйрачохь гечо а лехна, сецира Зеламха.

– Дехьадовла сихха!

БIаьстенан йуьххьехь букъарше Терк говрийн накхошца этIош, цуьнан аьтту агIон тIе дIагIертара накъостий. ТIай тIера салтий, меттахбевлла, уьдуш, схьахьаьлхира. Амма Теркал сехьа висинарг кхо накъост – Зеламха, Саламбек, Аюб бен вацахь а, тоьпан дIаьндарг кхоче гepгa гIорта ца баьхьаш, генара схьа тоьпаш йеттара цара.

Накъостий берриг а Теркал дехьа бевлча, Саламбекана а, Аюбана а тIевирзира Зеламха:

– Дехьавала ший а. Ас салтий совцор бу.

Амма важа шиъ меттах а ца велира.

– Шуьшинга бохий ас-м! Хан ма йалийта!

– Айхьа хIун дуьйцу хаьий хьуна, Зеламха? ЦIоз санна, тIегIертачу салташна дуьхьал Зеламха ша цхьаъ а витина, Саламбек, ведда, кIелхьарваьллера боху цIе ас сайна йойтур йоцийла, ца хаьа хьуна? Йа хIокху итт шарахь со ца вевзина хьуна?

Зеламхина дика вевзара Саламбек. Масех шо хьалха шена Хонкара вада дагадеача, цо шега аьлларг а ца дицлора цкъа а. Аюб а вевзара. И шиъ майра, тешаме, доьналле ши накъост вара цуьнан. Цхьана дийнахь а, цхьана шарахь а зийна вацара. Итт шарахь зийнера. Зеламхин ши тIам бара и шиъ. ХIинца цаьршинца къийсар эрна дара. Зеламха кхузахь а витина, Теркал дехьа вер вацара и шиъ.

Шен говр, урх озийна, тIаьхьарчу когаш тIе а xIоттийна, шед тоьхна Терка чу тесира Зеламхас. ТIаккха цунна тIаьххье Саламбека а, Аюба а изза дира.

Таш-Гечон махка тIе кхаьчча, садаIа севцира уьш. Банкера шаьш деана ахча цигахь дагардира цара. Иза пхи эзар сом бен дацара. Зеламха ахчанан дуьхьа ца ваханера ГIизлара. Вербицкийна бекхам бан ваханера. Зеламхин Iалашо кхочушхиллера. Амма шеца баьхкинчу накъосташна ахча хила а лаьара. И шадерг царна дIадийкъира цо. Зеламхин ширачу исс накъосто шайна догIу дакъа схьа ца ийцира, вукхарна дитира. Цхьана бахьанашца Iедалан кара гIахь, вовшийн ца бийца цаьрга дуйнаца чIагIонаш а йайтина, уьш дIасахийцира Зеламхас.

6

Зеламха ГIизлара чуваханчу дийнахь Соьлжа-ГIаларчу эпсарийн клубехь сакъоьруш вара Вербицкий. Дaимa а санна, шампански чагIар муьйлуш, кехатех ловзуш, йукъ-кара мехкаршца халха а вуьйлуш. Шена бевзачу эпсаршца забарш а йеш.

– Зеламхас, ша тахана ГIизларера банк талор йу аьлла, хьоьга кехат даийтар бакъ дуй, атаман? – хаьттира цуьнга уллохула тIехбовлучу эпсарша.

– Бакъ ду, – шен poгIexь цаьрга а Зеламхин кехат дIагайтира Вербицкийс.

– Ткъа хьо кхузахь сакъоьруш ма Ia?

Цаьргара схьаэцна, кехат кителан кисана